Υπερτρίχωση στα παιδιά: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε

Οι τρίχες στην ηβική περιοχή των βρεφών μπορεί να είναι καλοήθεις και συνήθως υποχωρούν αυθόρμητα κατά το 1 έτος της ηλικίας τους, ειδικά εάν βρίσκονται στο όσχεο στα αγόρια και στα μεγάλα χείλη του αιδοίου ή το εφήβαιο στα κορίτσια χωρίς άλλα στοιχεία αρενοποίησης ή σεξουαλικής ανάπτυξης. Συχνά οι όροι υπερτρίχωση και δασυτριχισμός χρησιμοποιούνται, λανθασμένα, ως συνώνυμα για την περιγραφή της υπερβολικής τριχοφυΐας στο σώμα. Ο δασυτριχισμός υποδηλώνει την υπερβολική ανάπτυξη τριχών στο σώμα σε γυναίκες ή παιδιά (κυρίως κορίτσια) ακολουθώντας την ανδρογεννητικού τύπου ανάπτυξη των τριχών (επάνω χείλος, φαβορίτες, λαιμός, στήθος, μαστοί, λευκή γραμμή, κοιλιακή χώρα, ανώτερο εσωτερικό τμήμα μηρών και πόδια). Συνηθέστερα ο δασυτριχισμός αντιπροσωπεύει μια φυσιολογική παραλλαγή ανάπτυξης των τριχών, συχνά παρουσιάζεται σε πολλά μέλη μιας οικογένειας, ενώ ο μόνος λόγος που οδηγεί σε αναζήτηση ιατρικής φροντίδας είναι οι κοινωνικές πιέσεις για αφαίρεση της υπερβολικής τριχοφυΐας. Αντιθέτως, η υπερτρίχωση αναφέρεται σε μια γενικευμένη ή εντοπισμένη, μη ανδρογεννητικού τύπου υπερβολική ανάπτυξη των τριχών σε έναν άνδρα ή μια γυναίκα, χωρίς στοιχεία ανδρισμού ή διαταραχών του εμμηνορροϊκού κύκλου.

Επίκτητη γενικευμένη υπερτρίχωση

Η γενικευμένη υπερτρίχωση μπορεί να συσχετίζεται με νευρολογικές διαταραχές (υπερτρίχωση λόγω εγκεφαλικών μεταβολών, σκλήρυνση κατά πλάκας), νευρική ανορεξία, ακροδυνία, υποθυρεοειδισμό, πορφυρία, δερματομυοσίτιδα, υποσιτισμό, καθώς και διάφορες μορφές προκαλούμενης από τα φάρμακα υπερτρίχωσης. Η προκαλούμενη από τα φάρμακα υπερτρίχωση παρατηρείται συχνότερα σε παιδιά που λαμβάνουν φαινυτοΐνη ή κυκλοσπορίνη, συνήθως 2 ή 3 μήνες μετά τη λήψη της αγωγής, αλλά έχουν ενοχοποιηθεί και άλλα φάρμακα. Στους ενήλικες, αλλά όχι στα παιδιά, υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των επίκτητων μορφών χνοώδους υπερτρίχωσης και εσωτερικών κακοηθειών, ιδιαίτερα με το αδενοκαρκίνωμα.

Συγγενής υπερτρίχωση

Οι αρχικές λεπτές, μαλακές, αμύελες και συνήθως χωρίς χρωστικές τρίχες ή χνούδι, πέφτουν στην ενδομήτρια φάση, κατά τον 7ο ή τον 8ο μήνα της κύησης. Ωστόσο, τα πρόωρα βρέφη εμφανίζουν συχνά ένα όμορφο «παλτό» από χνούδι, ιδιαίτερα στις περιοχές του προσώπου, των άκρων και του κορμού. Σε αυτά τα βρέφη, το χνούδι πέφτει κατά τους πρώτους μήνες της ζωής και αντικαθίσταται από τη φυσιολογική ανάπτυξη των τριχών, πριν από τους πρώτους 6 μήνες, συνήθως.

Η χνοώδης υπερτρίχωση είναι μια σπάνια κληρονομική νόσος, στην οποία το χνούδι παραμένει ή υπάρχει υπερβολική παραγωγή σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Τα προσβεβλημένα νήπια ενδέχεται να είναι ασυνήθιστα τριχωτά κατά τη γέννηση ή να αναπτύξουν υπερτρίχωση κατά την πρώιμη παιδική ηλικία. Σε μερικά παιδιά οι τρίχες θα πέσουν αυθόρμητα κατά την παιδική ηλικία, ενώ σε άλλα θα παραμείνουν στην ενήλικη ζωή. Η γενικευμένη υπερτρίχωση μπορεί να προκαλέσει σημαντική παραμόρφωση. Τα προσβεβλημένα παιδιά αποκαλούνται πολλές φορές «άνθρωπος-πίθηκος», «λυκάνθρωπος» και άλλα. Επίσης έχουν περιγραφεί σποραδικά αυτοσωματικές υπολειπόμενες και αυτοσωματικές κυρίαρχες περιπτώσεις. Σε συνδυασμό έχουν περιγραφεί συγγενές γλαύκωμα, σκελετικές ανωμαλίες και απώλεια δοντιών.

Το σύνδρομο Ambras είναι μια γενικευμένη περίπτωση υπερτίχωσης, στην οποία εμφανίζονται επιδερμικές τρίχες παρά χνούδι. Η υπερτρίχωση είναι πιο εμφανής στο πρόσωπο, τα αυτιά και τους ώμους, και επιμένει σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Επίσης έχουν αναφερθεί περιπτώσεις δυσμορφίας των χαρακτηριστικών του προσώπου. Το σύνδρομο Ambras έχει συνδεθεί πρόσφατα με μια χρωμοσωμική αναδιάταξη του χρωμοσώματος 8q, το οποίο δρα κατασταλτικά μειώνοντας την έκφραση του TRPS1 (μεταλλαγμένο στο τριχο-ρινο-φαλαγγικό σύνδρομο).

Η υπερτρίχωση με υπερπλασία των ούλων αποτελεί μια ξεχωριστή αυτοσωματική επικρατούσα νόσο, στην οποία οι πάσχοντες έχουν υπερβολικές τρίχες στο πρόσωπο και το σώμα, η κατανομή των οποίων είναι πανομοιότυπη με εκείνη που παρατηρείται στη χνοώδη υπερτρίχωση, αλλά οι ασθενείς συνήθως έχουν αναπτύξει τα τελικά τους μαλλιά και εμφανίζουν παράλληλα σχετιζόμενη υπερπλασία των ούλων. Παρόλο που η υπερτρίχωση υπάρχει συχνότερα εκ γενετής ή εμφανίζεται στη νηπιακή ηλικία, μέχρι και στις μισές από τις αναφερόμενες περιπτώσεις η υπερτρίχωση ξεκινά κατά την εφηβεία. Συνήθως η υπερπλασία των ούλων παρατηρείται λόγω της καθυστερημένης εμφάνισης των δοντιών και τα ούλα περιγράφονται ως ροζ, σταθερά και με τραχιά υφή. Η διαταραχή αυτή περιπλέκεται λόγω των παρεμβολών που προκαλούνται από το μάσημα, την αναπνοή και την ομιλία, ενώ έχουν περιγραφεί και περιπτώσεις περιοδοντικών αποστημάτων, λόγω της δυσκολίας στο να βγουν τα δόντια. Ενδέχεται να χρειαστεί επέμβαση μείωσης του όγκου των ούλων. Έχει βρεθεί ότι μια σημαντική διαγραφή των 17q24.2–q24.3 ευθύνεται για τη συγγενή γενικευμένη υπερτρίχωση, με ή χωρίς υπερπλασία των ούλων.

Έχει περιγραφεί φυλοσύνδετη κυρίαρχη κληρονομικότητα για την υπερτρίχωση σε μια μεξικάνικη οικογένεια. Οι προσβεβλημένοι άνδρες εμφανίζουν υπερβολική γενικευμένη ανάπτυξη τελικών τριχών, ειδικά στο πρόσωπο και το επάνω μέρος του κορμού. Οι γυναίκες δεν προσβάλλονται τόσο σοβαρά και μπορεί να εμφανίσουν ασύμμετρη τριχοφυΐα, η οποία θεωρείται ότι αντιπροσωπεύει την τυχαία απενεργοποίηση (Χ-αδρανοποίηση, lyonization) του προσβεβλημένου χρωμοσώματος. Η εν λόγω κατάσταση κάποιες φορές βελτιώνεται μετά την εφηβεία. Σε μια άλλη οικογένεια από το Μεξικό, η συγγενής καθολική υπερτρίχωση συσχετίστηκε με κώφωση και οδοντικές ανωμαλίες ως φυλοσύνδετη υπολειπόμενη διαταραχή.

Η γενικευμένη υπερτρίχωση αποτελεί επίσης χαρακτηριστικό αρκετών συνδρόμων και, συχνότερα, του συνδρόμου Cornelia de Lange. Αυτή η συγγενής ανωμαλία χαρακτηρίζεται από αξιοσημείωτη υπερτρίχωση, μαρμαροειδές δέρμα, υποπλασία των γεννητικών οργάνων, των θηλών και του ομφαλού, αναπτυξιακές και σκελετικές διαταραχές, νοητική υστέρηση και χαρακτηριστικό κλάμα χαμηλής συχνότητας που μοιάζει με βρυχηθμό. Η συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών είναι σποραδικά, αλλά σπάνιες οικογενείς περιπτώσεις φαίνεται να είναι αυτοσωματικές κυρίαρχες. Το πρόσωπο των προσβεβλημένων ατόμων χαρακτηρίζεται από υπερβολική αύξηση των φρυδιών, μεγάλες βλεφαρίδες, ανυψωμένο άνω χείλος, εφιππιοειδή μύτη και κυανωτική χροιά γύρω από τα μάτια, τη μύτη και το στόμα. Τα παιδιά με αυτή τη νόσο έχουν συχνά υποτροπιάζουσες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος και γαστρεντερικές διαταραχές. Επίσης έχουν παρατηρηθεί επιληπτικές κρίσεις στο 20% περίπου των περιπτώσεων που αναφέρθηκαν, και οι περισσότεροι ασθενείς πεθαίνουν πριν από την ηλικία των 6 ετών. Η υπερτρίχωση αποτελεί επίσης χαρακτηριστικό της συγγενούς ερυθροποιητικής πορφυρίας.

Ιδιοπαθής δασυτριχισμός

Ο ιδιοπαθής δασυτριχισμός είναι μια κατάσταση που εμφανίζεται στα κορίτσια και σχετίζεται με παρουσία υπερβολικών τριχών στο σώμα κατά το ανδρικό πρότυπο ανάπτυξης των τριχών (στο πρόσωπο, κυρίως στο άνω χείλος, το στήθος, την κοιλιακή χώρα, τα χέρια και τα πόδια) απουσία κλινικών ενδείξεων διαταραγμένης ενδοκρινικής ή μεταβολικής λειτουργίας. Ο ιδιοπαθής δασυτριχισμός θεωρείται ότι συσχετίζεται με αυξημένη διέγερση των τριχοθυλακίων σε κορίτσια με γενετική προδιάθεση από τα κανονικά επίπεδα των ανδρογόνων ορμονών. Ο δασυτριχισμός ποσοτικοποιείται βάσει της κλίμακας Ferriman–Gallwey, όπου βαθμολογίες μεταξύ 6–8 θεωρούνται ως ήπιος δασυτριχισμός, 8–15 σοβαρός και >15 έκδηλος δασυτριχισμός. Άλλα σημεία του υπερανδρογονισμού είναι η ακμή, η ολιγομηνόρροια ή αμηνόρροια και η ανδρογενής αλωπεκία.

Η εκτίμηση της επίπτωσης του δασυτριχισμού είναι δύσκολη σε οποιονδήποτε πληθυσμό, λόγω του ότι το φάσμα του φυσιολογικού είναι αρκετά ευρύ και υποκειμενικό, ενώ περιλαμβάνει και περιπτώσεις που δεν είναι πάντα κοινωνικά αποδεκτές σε μια συγκεκριμένη κοινωνία. Οι γυναίκες ισπανικής, εβραϊκής και ουαλικής καταγωγής έχουν γενικά περισσότερες τρίχες σε σχέση με τις γυναίκες από τη Βόρεια Ευρώπη, την Ιαπωνία και την Ινδία. Ο ιατρός θα πρέπει να έχει επίγνωση του τι είναι φυσιολογικό και αποδεκτό για ορισμένα άτομα, αλλά μη αποδεκτό, ακόμα και πηγή άγχους για άλλα άτομα. Η λήψη του ιστορικού και η φυσική εξέταση (συμπεριλαμβανομένου του ΔΜΣ και της περιφέρειας μέσης) θα προσδιορίσει εάν υπάρχει ανάγκη για πλήρη ενδοκρινολογική εξέταση. Όταν παρατηρείται δασυτριχισμός σε ένα κορίτσι μετά την εφηβεία χωρίς άλλα σημάδια ανδρισμού (υποχώρηση της γραμμής των μαλλιών, πιο βαθιά φωνή ή ενδείξεις διαταραχών του εμμηνορροϊκού κύκλου), το ενδεχόμενο ενδοκρινικής νόσου δεν είναι πιθανό. Όταν φαίνεται ότι η διαταραχή δεν είναι φυσιολογική και, ιδιαίτερα όταν σχετίζεται με άλλα σημεία υπερβολικής ύπαρξης ανδρογόνων ή πρώιμης εφηβείας (εμφάνιση τριχών στην περιοχή των γεννητικών οργάνων σε κορίτσια πριν την ηλικία των 8 ετών), θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο ανωμαλιών στην υπόφυση, τα επινεφρίδια και τις ωοθήκες. Σε αυτές περιλαμβάνονται: πρώιμη αδρεναρχή, όψιμης έναρξης συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων, αρρενοποιητικοί όγκοι, σύνδρομο Cushing, υπερπρολακτιναιμία, μεγαλακρία, σύνδρομο Achard–Thiers (διαβήτης, υπέρταση και δασυτριχισμός) και σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (ΣΠΩ).

Από τα προαναφερόμενα, το ΣΠΩ αποτελεί μακράν την πιο κοινή περίπτωση, με τον επιπολασμό του να αυξάνεται παράλληλα με την αυξανόμενη τάση των εφήβων προς την παχυσαρκία (3% των μη επιλεγμένων εφήβων σε μία μελέτη).

Επιπλέον των σημείων υπερανδρογονισμού, δύο άλλες ενδείξεις του ΣΠΩ είναι η παρουσία ολιγομηνόρροιας ή αμηνόρροιας και μελανίζουσας ακάνθωσης. Η ολιγομηνόρροια ορίζεται από εμμηνορροϊκούς κύκλους > 35 ημερών, ενώ με λιγότερους από οκτώ εμμηνορροϊκούς κύκλους ορίζεται ως χρόνια ανωορρηξία. Η διάγνωση της ολιγομηνόρροιας είναι δυσκολότερη στις έφηβες, αλλά η επίμονη αστάθεια για περισσότερα από 2 χρόνια μετά την έναρξη των εμμήνων θα πρέπει να θεωρείται μη φυσιολογική. Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για το ΣΠΩ και το 40-60% των γυναικών με ΣΠΩ είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες, με ιδιαίτερη κοιλιακή παχυσαρκία.

Σε περίπτωση υποψίας ενδοκρινικής ανωμαλίας, στις ελάχιστες εργαστηριακές εξετάσεις για την υπερβολική παραγωγή ανδρογόνων θα πρέπει να περιλαμβάνονται τα επίπεδα 17-κετοστεροειδών (για ήπια υπερπλασία των επινεφριδίων), η ελεύθερη τεστοστερόνη στο πλάσμα, η θειική δεϋδροεπιανδροστερόνη καθώς και μέτρηση της κορτιζόλης το πρωί και το βράδυ. Χρήσιμος μπορεί να είναι επίσης ο καθορισμός των αναλογιών της ωχρινοτρόπου ορμόνης και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης, καθώς και η διεξαγωγή διακοιλιακού υπερηχογραφήματος (για να αποκλειστεί το ενδεχόμενο μικρών κύστεων των ωοθηκών). Οι ορμονικές εξετάσεις είναι καλύτερα να διεξάγονται το πρωί μεταξύ της τρίτης και της πέμπτης ημέρας της εμμήνου ρύσεως. Σε περίπτωση υποψίας ΣΠΩ θα πρέπει να εξεταστούν τα επίπεδα γλυκόζης και ινσουλίνης σε κατάσταση νηστείας. Ένας ορισμός που προτάθηκε πρόσφατα για το ΣΠΩ στις έφηβες περιλαμβάνει τέσσερα από τα ακόλουθα κριτήρια: (1) κλινική υπερανδρογοναιμία, (2) βιοχημική υπερανδρογοναιμία (τεστοστερόνη στον ορό >50 ng/dL και αναλογία LH:FSH >2), (3) αντίσταση στην ινσουλίνη και υπερινσουλιναιμία (μελανίζουσα ακάνθωση, σπλαχνική παχυσαρκία και διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη), (4) ολιγομηνόρροια που εμμένει 2 χρόνια μετά την εμμηναρχή, και (5) πολυκυστική μορφολογία των ωοθηκών, όπως αποδεικνύεται από το υπερηχογράφημα.

Θεραπεία της υπερτρίχωσης και του δασυτριχισμού

Συμπληρώστε το ατομικό ιατρικό ιστορικό δασυτριχισμούΗ υπερβολική τριχοφυΐα μπορεί να αντιμετωπιστεί με διάφορους τρόπους. Οι πιο απλές μέθοδοι για την αφαίρεση των τριχών είναι το κόψιμο τους με ψαλίδι ή το ξύρισμα των τριχών και, παρόλο που κάποιες φορές δεν γίνονται αποδεκτές από τους ασθενείς σε ψυχολογικό επίπεδο, αποτελούν τις μεθόδους με τις λιγότερες πιθανότητες δημιουργίας ερεθισμού στο δέρμα. Αυτές οι τεχνικές δεν διεγείρουν τη γρηγορότερη ανάπτυξη πιο ανθεκτικών τριχών. Η λεύκανση με υπεροξείδιο του υδρογόνου μπορεί επίσης να κάνει λιγότερο εμφανή την ανεπιθύμητη τριχοφυΐα για έως και 4 εβδομάδες και λειτουργεί καλύτερα σε παιδιά με ανοιχτόχρωμο δέρμα, καθώς οι πιο ξανθές τρίχες μπορεί να είναι περισσότερο εμφανείς σε σκουρόχρωμο δέρμα. Η αποπτέρωση ή αποτρίχωση με κερί (ουσιαστικά μια πιο ευρεία μορφή αποπτέρωσης) με τη χρήση μίγματος ζεστού κεριού στις περιοχές με τριχοφυΐα είναι πολύ επώδυνες για τα παιδιά, αλλά μπορεί να είναι μια επιλογή για τους εφήβους. Οι αποτριχωτικές χημικές ουσίες που περιέχουν θείο ή θειογλυκολικά καθώς και οι ενζυματικοί αποτριχωτικοί παράγοντες καταστρέφουν τα προεξέχοντα στελέχη των τριχών, προκαλώντας ελάχιστες ζημιές στο υποκείμενο δέρμα. Τα πιο αποτελεσματικά από αυτά είναι τα παρασκευάσματα που περιέχουν σουλφίδιο, αλλά παράλληλα είναι περισσότερο ερεθιστικά και έχουν μια δυσάρεστη μυρωδιά υδρόθειου. Οι παράγοντες που περιέχουν θειογλυκολικά είναι λιγότερο ερεθιστικοί, αλλά έχουν πιο αργή δράση και είναι λιγότερο αποτελεσματικοί για τις πιο σκληρές τρίχες. Οι ενζυματικοί παράγοντες είναι λιγότερο ερεθιστικοί, επίσης, αλλά όχι όσο αποτελεσματικοί. Τα παιδιά με εκτεταμένη υπερτρίχωση θα πρέπει να περιορίσουν τη χρήση χημικών αποτριχωτικών σκευασμάτων σε συγκεκριμένα σημεία λόγω του κινδύνου συστηματικής απορρόφησης και τοξικών αντιδράσεων.

Η ηλεκτρόλυση και το laser αποτελούν τεχνικές με πιο μόνιμο αποτέλεσμα, οι οποίες δεν έχουν μελετηθεί και ίσως να μην είναι κατάλληλες για τα παιδιά πριν την εφηβεία. Στην ηλεκτρόλυση, χορηγείται ηλεκτρικό φορτίο στον θύλακα της τρίχας, καταστρέφοντάς τον. Οι θεραπείες με laser και έντονο παλμικό φως αφαιρούν τις ανεπιθύμητες τρίχες μέσω της επιλεκτικής φωτοθερμόλυσης των πλούσιων σε μελανίνη δομών. Το φως απορροφάται από τους θύλακες των τριχών, ενώ οι κοντινοί ιστοί απορροφούν ελάχιστο από αυτό. Τα laser Αλεξανδρίτη και Nd:YAG μεγάλου παλμού έχουν χρησιμοποιηθεί σε παιδιά με ανοιχτόχρωμες αλλά και πιο σκούρες επιδερμίδες, αντίστοιχα, για διάφορες ενδείξεις και γίνονται καλά ανεκτά. Μπορεί να χρειαστεί η εφαρμογή τοπικής αναισθησίας. Η κρέμα εφλορνιθίνης 15% είναι ένα συνταγογραφούμενο φάρμακο για εφαρμογή δύο φορές ημερησίως, το οποίο αναστέλλει την αποκαρβοξυλάση της ορνιθίνης, ένα ένζυμο των τριχοθυλακίων που συμμετέχει στην ανάπτυξη των τριχών. Ως αποτέλεσμα, η εφλορνιθίνη μπορεί να μειώσει περαιτέρω την ανάπτυξη των τριχών, παρόλο που δεν μειώνει τις υπάρχουσες τρίχες. Μπορεί να εμφανιστεί ερεθισμός τοπικά.

Αν ένας έφηβος έχει υπερτρίχωση και υπερανδρογοναιμία, η θεραπεία θα πρέπει να επικεντρώνεται ειδικά στην υποκείμενη αιτία, υπό την καθοδήγηση ενός γυναικολόγου ή ενδοκρινολόγου. Για παράδειγμα, η λήψη δεξαμεθαζόνης 0,25–0,5 mg το βράδυ αντιστρέφει, σε γενικές γραμμές, τα υπερανδρογονικά σημεία της υπερπλασίας των επινεφριδίων. Η πιο σημαντική παρέμβαση για την αντιμετώπιση του ΣΠΩ στις έφηβες είναι η τροποποίηση του τρόπου ζωής με αύξηση της άσκησης και έλεγχο των διατροφικών συνηθειών. Στο ΣΠΩ, η κατά 10% τουλάχιστον απώλεια του αρχικού σωματικού βάρους βελτιώνει τη λειτουργία του εμμηνορροϊκού κύκλου και τις μεταβολικές ανωμαλίες. Η χορήγηση μετφορμίνης ή άλλων ευαισθητοποιητών της ινσουλίνης πρέπει να γίνεται συμπληρωματικά στις αλλαγές του τρόπου ζωής, αλλά μπορεί να βελτιώσει την αντίσταση στην ινσουλίνη, την παχυσαρκία και τα επίπεδα ανδρογόνων στον ορό. Τα αντι-ανδρογόνα και τα από του στόματος χορηγούμενα αντισυλληπτικά αποτελούν την παραδοσιακή μέθοδο αντιμετώπισης του δασυτριχισμού. Για παράδειγμα, ο συνδυασμός εθινυλοιστραδιόλης και δροσπιρενόνης μειώνει τη βαθμολογία Ferriman-Gallwey στις έφηβες κατά 50% περίπου σε διάστημα 12 μηνών. Επίσης αντι-ανδρογονική δράση έχουν η σπιρονολακτόνη σε δόσεις των 50-200 mg/ημέρα, η οξική κυπροτερόνη σε δόσεις των 50-100 mg/ημέρα (διαθέσιμη στην Ευρώπη) και η σιμετιδίνη.

Προγραμματίστε σήμερα το ραντεβού σας